W dniach 27-29 sierpnia, 2013r. odbędzie się w Warszawie XX. Spotkanie Komitetu Doradczego ASCOBANS . Na zaproszenia polskiego rządu organizacje międzynarodowe i pozarządowe, a także naukowcy ASCOBANS spotkają się w polskiej stolicy, aby ocenić dotychczasowy postęp we wdrażaniu porozumienia ASCOBANS i ustalić dalszy plan niezbędnego działania.

Bałtyk to największy na świecie zbiornik wody słonawej i unikatowy składnik naturalnego dziedzictwa Europy, który jest regularnie zamieszkiwany przez tylko jeden gatunek walenia, morświna (Phocoena phocoena). W Morzu Bałtyckim gatunek ten jest w poważnych tarapatach. Kiedyś licznie tam występujący, w tej chwili jest sklasyfikowany przez IUCN (Światowa Unia Ochrony Przyrody) jako krytycznie zagrożony wyginięciem. Od połowy XX. wieku do lat dziewięćdziesiątych liczebność tego gatunku w centralnej i wschodniej części Bałtyku (tzw. Bałtyk Właściwy) gwałtownie zmalała z kilkudziesięciu tysięcy do zaledwie kilkuset osobników i nadal maleje. Morświny w zachodnim Bałtyku, Cieśninach Duńskich i Kattegacie radzą sobie lepiej, chociaż ostatnie badania wskazują na to, że ich liczebność w tym regionie również maleje.

Powodem zdziesiątkowania bałtyckich zasobów tego gatunku było kilka antropogenicznych czynników. Niewątpliwie głównym problemem jest przyłów w sieciach stawnych, skrzelowych. Morświny mają problem z detekcją tych sieci, wpadają w nie, zaplątując się. Nie mogąc się wynurzyć, aby zaczerpnąć życiodajnego tlenu, duszą się. Aby osiągnąć zadowalający stan ochrony tego gatunku, ASCOBANS zachęca Strony porozumienia do działania, mającego na celu zmniejszenie przyłowu tego gatunku do zera. Wziąwszy pod uwagę obecną wielkość przyłowu, może się to okazać trudnym zadaniem.

Czy to oznacza, że zadowalający stan ochrony bałtyckiego morświna jest nie tyle trudny do osiągnięcia co niemożliwy? W przypadku populacji w Bałtyku Właściwym pozostało bardzo mało czasu. Potrzebne jest natychmiastowe zdecydowane działanie. Jest jednak powód do pewnego optymizmu. Plan ASCOBANS odtworzenia bałtyckich zasobów tego gatunku i ochrony na zachodnim Bałtyku dostarcza klarownych wytycznych względem działań jakie powinny zostać podjęte, aby zwiększyć przeżywalność tego gatunku. Szybkość implementowania tych wytycznych może i powinna być zwiększona, jednakże kraje nadbałtyckie już podejmują działania w celu ratowania tego jedynego rodzimego gatunku walenia. Obiecujące są przeprowadzane w kilku krajach próby z alternatywnymi, bardziej przyjaznymi morświnom narzędziami połowowymi i nowoczesne urządzenia ostrzegające (pingery), mające odstraszać morświny od sieci. Tego typu przedsięwzięcia są wspierane przez ASCOBANS. Niedługo będą dostępne wyniki projektu SAMBAH (Statyczny Akustyczny Monitoring Bałtyckich Morświnów), którego celem było oszacowanie za pomocą 300 tak zwanych C-POD’ów bałtyckich zasobów tego gatunku. Pozwoli to na bezprecedensową analizę rozmieszczenia i liczebności bałtyckich morświnów, umożliwiającą podjęcie bardziej celowego zabiegów ochronnych. Nowe podejście do zaangażowania interesariuszy, które jest jednym z kluczowych elementów strategii przeciwdziałania przyłowowi, przynosi w różnych krajach sukcesy.

Choć może się to wydawać nie od razu oczywiste dla osób, których może to dotyczyć, istnieje zbieżność interesów pomiędzy działaniami mającymi chronić morświny, rybakami, którzy nie mają żadnego interesu w ich chwytaniu i konsumentami, którzy coraz częściej odrzucają ryby poławiane w niezrównoważony przyrodniczo sposób. Jeżeli my, eksperci i osoby podejmujące decyzje w imieniu ASCOBANS, mając to wszystko na uwadze, będziemy budować na tym co do tej pory osiągnęliśmy, aby osiągać więcej, czerpiąc inspirację z bardzo kreatywnej i dynamicznej stolicy Polski, to XX Spotkanie Komitetu Doradczego ASCOBANS i duch Warszawy staną się katalizatorem efektywniejszych działań ochroniarskich dla morświnów w Bałtyku i na całym obszarze ASCOBANS.

Tekst: Rüdiger Strempel, Przewodniczący grupy ASCOBANS ds. planu odtworzenia bałtyckich zasobów morświna

Tekst ukazał się w CMS Bulletin 6-8,2013

Tłumaczenie: Mikołaj Koss (SMIOUG/FRUG)